خلاصه ی کتاب انتظار، باید ها و نباید ها - ابراهیم شفیعی سروستانی

باسمه تعالی


خلاصه ی کتاب انتظار، باید ها و نباید ها
چگونه می توان از فرهنگ مهدوی گفتگو گرفت ؟

نوشته ی ابراهیم شفیعی سروستانی
ناشر : مؤسسه ی فرهنگی موعود و مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما

مخلص : محمدرضا اسماعیل زاده آشینی
-
دانشگاه امام صادق علیه السلام
بهار 1394

---

 

فهرست

پیشگفتار: 4

مقدمه. 6

1 مفهوم انتظار. 7

1 . انتظار به معنای عام؛ 7

2.انتظار به معنای خاص : 8

2 ضرورت انتظار. 9

3 فضیلت انتظار. 10

چرا این همه فضیلت؟. 10

4 وظایف منتظران. 11

4-1 شناخت حجت خدا و امام عصر. 11

4-2 پیراستگی از بدی ها و آراستگی به خوبی ها 12

3-4 پیوند با مقام ولایت.. 13

4-4 کسب آمادگی برای ظهور حجت حق. 13

5-4 ارتباط با فقها و مراجع تقلید 13

6-4 دعا برای تعجیل فرج. 14

7-4 بزرگداشت یاد و نام حضرت مهدی علیه السلام 14

5 نقش سازنده انتظار. 15

1-5 از زاویۀ مفهوم  انتظار. 15

2-5 از زاویۀ متعلق انتظار. 15

مقدمه. 17

1 ارتباط معنوی با امام عصر علیه السلام 18

2 شناخت دیدگاه های موجود در زمینۀ باور مهدوی.. 18

1-2 دیدگاه کلامی- تاریخی. 19

2-2 دیدگاه فرهنگی- اجتماعی. 20

3 رعایت اخلاص در عمل و پیراسته داشتن نیت.. 22

4 توجه به جایگاه و شأن رفیع امام عصر علیه السلام 23

5 دشمن شناسی و دوست شناسی. 24

1-5. تولی و تبری در آموزه های اسلامی. 24

2-5 ضرورت دوست شناسی و دشمن شناسی. 24

6 توجه به دیدگاه ها و نظرات  مراجع عظام تقلید 25

7 توجه به آفت ها و آسیب های اندیشۀ مهدوی.. 25

1-7 عوام زدگی و سطحی نگری.. 25

2-7 روشنفکر زدگی و تأویل گرایی. 26

8 زدودن مطالب ضعیف و باورهای نادرست.. 26

9 توجه به کارکردهای مجالس و مراسم مهدوی.. 27

10 گشودن زوایای جدید در طرح مباحث مهدوی.. 27

11 پرهیز از تعیین وقت برای ظهور. 28

12 پرهیز از طرح مطالب سست، واهی و بی اساس.. 28

13 پرهیز از اغراض جناحی و گروهی. 29

14 پرهیز از موضوعات و مباحث کم اهمیت یا بی اهمیت

---

پیشگفتار:

کتاب حاضر با هدف پاسخگویی به پرسش ها و ابهام های موجود در زمینه ی فرهنگ انتظار از یک سو و تبیین بایسته های ترویج و تبلیغ این فرهنگ از سوی دیگر فراهم آمده است و از این رو در فصل اول آن مباحث مختلف با فرهنگ انتظار، همچون مفهوم، ضرورت و فضیلت انتظار، وظایف منتظران و نقش سازنده ی آن به تفصیل موردبررسی قرارگرفته است و در فصل دوم آن نیز مهم ترن باید ها و نباید هایی که شایسته است مراکز، مؤسسات و نهادهای فرهنگی، تبلیغی، تحقیقی و ... در زمینۀ ترویج و تبلیغ فرهنگ و باور مهدوی مورد توجه قرار دهند، بررسی شده است.

در این کتاب منابع نیز آورده شده است.

 

 

فصل اول

 

انتظار در تفکر شیعه

 

 

 

 

مقدمه

در طول هزار و اندی سال، هر گروه از مردم بسته به گرایش های خاص، از دیدگاهی خاص جایگاه حضرت را در عالم هستی تحلیل کرده اند و تصور خود را درست و مطابق با واقع دانسته اند.

اما در این میان گروهی با در نظر گرفتن همه ی ابعاد، به طرح معنای درست انتظار پرداخته و در صدد تعیین وظیفه و نقش مردم در دوران غیبت برآمدند.

برای شناخت جایگاه و مفهوم انتظار در تفکر شیعی برخی از روایاتی را که در این زمینه آورده شده است مورد بررسی قرارمی دهیم تا روشن شود که :

1.  معنا و مفهوم انتظار چیست؟

2.  آیا انتظار ضرورت دارد؟

3.  فضیلت آن چیست؟

4.  چه وظایفی در عصر غیبت بر عهدۀ منتظران است؟

5.  انتظار چه آثار سازنده ای بر فرد و جامعه دارد؟

 

1
مفهوم انتظار

 

انتظار یعنی «چشم داشتن» و «چشم به راه بودن». انتظار مفهومی است که با نهاد همۀ انسانها عجین شده است و می توان گفت که همۀ انسانها به نوعی منتظرند.

به بیان دیگر انتظار یا امید به آینده همزاد انسان است و اگر امید به آینده را از او بگیرند، سرنوشتی جز مرگ، تباهی و سکون نخواهد داشت.

همان طور که پیامبر اکرم فرمودند: امید برای امت من مایه ی رحمت است و اگر امید نبود هیچ مادری فرزندش را شیر نمی داد و هیچ باغبانی درختی نمی کاشت.

مولانا نیز این گونه می گوید:

گر نبودی میل و امید ثمر                           کی نشاندی باغبان بیخ شجر

این امید به آینده و فردای بهتر، خود ریشه در یک ویژگی فطری دارد و آن کمال جویی انسان است.

با توجه به اهمیت و نقش اساسی امید به آینده و انتظار فرج در زندگی انسانها، مکتب اسلام تلاش نموده است با تقویت این روحیه، تلاش و سرزندگی جوامع اسلامی و مسلمانان را به نهایت درجه خود رسانده و آن ها را در هر زمان پویا و پایدار نپه دارد.

به نظر می رسد امید به آینده و انتظار فرج در آموزه ای دین اسلام به دو معنا به کار رفته است:

1 . انتظار به معنای عام؛ با فضیلت بخشیدن به «انتظار گشایش» و امید به آینده و از سوی دیگر با نکوهش یأس و ناامیدی، روحیۀ تلاش وتکاپو را در افراد جامعه اسلامی زنده نگهدارد.

اهتمام اسلام به معنای عام انتظار تا بدان حد بوده که از یک سو امید به فرارسیدن گشایش از سوی خدا در زمرۀ برترین اعمال و از سوی دیگر یأس و ناامیدی از رحمت خدا از جمله گناهان کبیره شمرده شده است.

روایاتی که در آن ها به فضیلت انتظار فرج به طور کلی و بدون ذکر متعلق فر اشاره شده است:

1-1.    از رسول گرامی اسلام نقل شده است که : هرکس نسبت به رزق کمی کخ خدا به او داده خشنود باشد، خداوند نیز نسبت به عمل کمی که او انجام می دهد خشنود می گردد و انتظار گشایش عبادت است.

1-2.    برترین عبادت ها انتظلر فرج است.

1-3.    بر ترین جهاد امت من انتظار فرج است

1-4.     امام علی علیه السلام می فرمایند: منتظر فرج باشید و از رحمت خداوند ناامید نشوید. به درستی که خوشایندترین اعمال نزد خداوند، صاحب عزت و جلال، انتظار فرج است.

1-5.    آن حضرت در بخش دیگری پس از اشاره به ان مطلب که ناشکیبایی در هنگام بروز ناگواری ها موجب از بین رفتن اجر انسان می شود، می فرماید : برترین کارهای انسان، انتظار گشایش از سوی خداوند است.

1-6.    امام صادق علیه السلام نیز در ضمن سفارش های خود به ابوحنیفه می فرمایند:
 برترین کارها انتظار گشایش از خداست.

 

2.انتظار به معنای خاص : در این معنا انتظار به گشایش و امید به آینده از حالت امری محدود، سطحی و اجتماعی خارج شده و تبدیل به امری گسترده، عمیق و اجتماعی می گردد.

دین مبین اسلام با توجه به اینکه امید به آینده و انتظار یک گرایش فطری و جوهرۀ زندگی انسان هاست تلاش نموده که این گرایش را از یک سو توسعه و از سوی دیگر تعمیق بخشد.

به این بیان که به همۀ انسان ها می گوید: اولا، شما فقط منتظر بهبود زندگی خود و اطرافیانتان نباشید بلکه این انتظار را نسبت به همۀ افراد جامعه گسترش دهید. و رفاه و سعادت و عدالت در همۀ جهان گسترده شود.

ثانیا انتظار شما نباید متوجه امور ظاهری، سطحی و محدود زندگی گردد. شما باید انتظارتان را تعمیق بخشید و چشم به راه آینده ای باشید که حقیقت،عدالت و معنویت مطلق در جهان حاکم شود.

2
ضرورت انتظار

 

در تفکر شیعی، انتظار موعود به عنوان یک اصل مسلم اعتقادی مطرح بوده و در بسیاری از روایات بر ضرورت انتظار قائم آل محمد تصریح شده است، که از جمله می توان به روایات زیر اشاره کرد:

1.  روزی امام صادق علیه السلام به یاران خود فرمود:
آیا شما را خبر ندهم به آنچه خدای، صاحب عزت و جلال، هیچ عملی را جز به آن از بندگان نمی پذیرد؟ گفتند : چرا.
فرمود : گواهی دادن به اینکه هیچ شایستۀ پرستشی جز خدا نیست و این که محمد فرستادۀ اوست، و اقرار کردن به آنچه خاوند به آن فرموده، و ولات ما و بیزاری  از دشمنان- یعنی خصوص امامان – و تسلیم شدن به آنان و پرهیزکاری و تلاش و مجاهدت و اطمینان و انتظار قائم.

2.  روزی مردی بر حضرت باقر وارد شد و امام به او جملاتی مشابه بالا فرمود که در میان آن ها «انتظار قائم ما، که ما را دولتی است که هروقت خداوند بخواهد آن را خواهد آورد» مشاهده می شود.

3.  امام موسی بن جعفر علیه السلام خطاب به عبدالعظیم حسنی فرمودند:

ای ابوالقاسم به درستی که قائم از ماست و او است مهدی که واجب است در زمان غیبتش انتظار کشیده شود و در زمان ظهورش اطاعت گردد و او سومین امام از فرزندان من است

3
فضیلت انتظار

 

 

توجه به فلسفه انتظار و وظایفی که برای منتظران واقعی حضرت بر شمرده شده است، سر فضیلت والای آن را روشن می سازد.

در این جا به پاره ای از فضائلی که برای منتظران حضرت بقیه الله الاعظم بر شمرده شده، اشاره می کنیم:

 

3-1 امام سجاد علیه السلام منتظران را برترین مردم همۀ روزگاران بر می شمارند:

آن گروه از مردم عصر غیبت امام دوازدهم که امامت او را پذیرفته اند و منتظر ظهور او هستند برترین مردم همه روزگاران هستند.

3-2 شیخ صدوق در کمال الدین از امام صادق روایت کرده است که:

منتظر امر ما، بسان آن است که در راه خدا به خون خود غلتیده باشد.

3-3 در همان کتاب به نقل از امام صادق :

خوشا به حال شیعیان قائم ما که در زمان غیبتش چشم به راه ظهور او هستند و در هنگام ظهورش فرمانبردار او، آنان اولیاء خدا هستند، همان های که نه ترسی بر ایشان است و نه اندوهگین می شوند.

3-4 در روایت دیگری مرحوم مجلسی از امام صادق:

هرکس از شما بمیرد درحالی که منتظر این امر باشد همانند کسی است که با حضرت قائم در خیمه اش بوده باشد. سپس حضرت چند لحظه درنگ کرده، آنگاه ی فرماید : نه، بلکه مانند کسی است که در خدمت آن حضرت شمشیر بند. سپس فرمود : نه، به خدا همچون کسی است که در پیشگاه رسول خدا شهید شده باشد.

 

چرا این همه فضیلت؟

برای رسیدن به پاسخ چند نکتۀ اساسی را باید مورد توجه قرار داد:

1.  انتظار حلقۀ اتصال شیعه با امام معصوم: امامت و ولایت رکن اصلی مکتب تشیع است و اعتقاد به ضرورت وجود حجت خدا و امام معصوم در هر عصر و زمان از مهم ترین نقاط تمایز این مکتب از سایر مکتب هاست در زمان غیبت و عدم حضور ظاهری امام در جامعه انتظار موجب می شود که ارتباط شیعیان با امامشان اگرچه به صورت ارتباط قلبی و معنوی حفظ شود و آن ها در همۀ اعصار از فیض وجود امامشان برخوردار باشند.

و یا این که امام سجاد دلیل برتری را این می دانند که برای آن ها غیبت و حضور هیچ تفاوتی نداشته و همان وظایفی را که در زمان حضور باید انجام دهند در زمان غیبت انجام می دهند.

2.  انتظار، معیار ارزش انسان ها: آرزوها انسان را به حرکت وا میدارد و به طور طبیعی هرچه همت بلند تر و آرزو ارزشمند تر باشد حرکت و تلاش انسان نیز از ارزش بیشتری برخوردار خواهد بود.

امام علی در همین زمینه می فرماید:

ارزش مرد به اندازۀ همت اوست

و در جای دیگر می فرمایند: مرد را آن بهاست که در دیده اش زیباست.

چون انسان منتظر ارزشمند ترین آرزوها را دارد به طور طبیعی از بهترین و والاترین ارزش ها برخوردار است.

البته به شرط آنکه منتظر به تناسب آرزوی بلند خود از تلاش و کوشش برای تحقق هرچه ز.دتر هدف کوتاهی نکند.

3.  انتظار عامل پویایی فرد و اجتماع: اگر انسان منتظر به وظایفی که برای او برشمرده شده عمل کند به الگوی مطلوب انسان دیندار دست می یابد و از جایگاه و مرتبۀ والایی برخوردار می شود .

 

 

4
وظایف منتظران

 

در بعضی از کتاب ها تا هشتاد وظیفه برای منتظران بر شمرده شده است اما در این جا به تعدادی از مهم ترین این وظایف اشاره می کنیم:

4-1 شناخت حجت خدا و امام عصر

اولین و مهم ترین وظیفه ای که هر شیعه منظر بر عهده دارد کسب معرفت نسبت به وجود مقدس امام و حجت زمان خویش است. و به حدی اهمیت دارد که در روایات بسیاری از شیعه و سنی نقل شده است.

همانند روایت معروف : هرکس بمیرد و امام زمانش را نشناسد به مرگ جاهلی مرده است

فلسفۀ آفرینش انسان، رسیدن به مقام معرفت خداست. اما این معرفت حاصل نمی شود مگر به معرفت امام و حجت عصر چرا که امام آینۀ تمام نمای حق و واسطۀ شناخت خداست.

توجه به مفاد دعاهایی که خواندن آن ها در عصر غیبت مورد تأکید قرار گرفته است نیز ما را به اهمیت موضوع شناخت حت خدا رهنمون می سازد همانند دعای : اللهم عرفنی نفسک ......

بهترین ره برای پی بردن به مقامات بلند امامان معصوم شیعه، مطالعه و تأمل در کتاب های است که در این زمینه نگاشته شده است از جمله کتاب های :

1-  کافی از شیخ کلینی

2-  معرفت حجت خدا از صافی گلپایگانی

3-  معرفت امام عصر از سید محمد نی هاشمی

4-  ولایت کلیه از سید حسن میرجهانی طباطبایی

خواند زیارت جامعۀ کبیره و تأمل و تدبر در اوصافی که در این زیارت برای ائمۀ معصومین نقل شده است نیز بسیار مؤثر است.

البته باید توجه داشت که معرفت حقیقی با مطالعه صرف حاصل نمی شود بلکه باید از عنایات حضرت حق نیز مدد جست

شاید بتوان گفت که شناخت نشانه ها و علائم ظهور نیز یکی از فروع شناخت امام عصر است زیرا انسان فریب مدعیان دروغین را نمی خورد.

برای آشنایی با نشانه های ظهور نیز می توان به کتابهای زیر مراجعه کرد:

1-  نوائب الدهور فی علائم الظهور از سید حسن میرجهانی

2-  عصر ظهور ترجمه کتاب عصر الظهور از عی کورانی مترجم عباس جلالی

3-  روزگار رهایی (یوم الخلاص) : از کامل سلیمانترجمۀ علی اکبر مهدی پور

4-  نشانه های ظهور او از محمد خادمی شیرازی

4-2 پیراستگی از بدی ها و آراستگی به خوبی ها

وظیفۀ مهم دیگری که هر شیعه بر عهده دارد پیراستن خود از خصایص ناپسند و آراستن خود به اخلاق نیکوست؛ موضوع تهذیب نفس و دوری از گناهان و اعمال ناشایست از چنان اهمیتی برخوردار است که در توقیع حضرت قائم به شیخ مفید یکی از اسباب یا تنها عامل طولانی شدن غیبت و دوری شیعیان از لقای آن بدر منیر شمرده شده است.

 

ممکن است پرسیده شود از کجا می توان فهمید امام زمان از ما چه می خواهد؟

در پاسخ لازم است دو نکته آورده شود:

1.  امام زمان ادامه دهنده ی راه پیامبر و ائمۀ معصومین علیهم السلام است.
رضایت و خشنودی امام در چیزی جز آنچه که در کتاب خدا یا در کلمات رسول خدا یا سایر ائمه به آن اشاره شده نیست. ما می توانیم با مراجعه به دعایی مانند مکارم الاخلاق که از امام سجاد نقل شده است به خصال و ویژگی هایی که امام زمان از ما انتظار دارند واقف شویم

2.  امام زمان به عوامل خرسندی و ناخرسندی خود اشاره کرده اند:

در احادیث و زیارت ها و دعاهایی که به صورتی از امام مهدی برای ما به یادگار مانده است به صراحت تمام آنچه که موجب خرسندی یا ناخرسندی آن حضرت است بیان شده و چگونه سخن گفتن، اندیشیدن و عمل کردن به ما آموخته شده است.

مجموعه سخنان و رهنمودهای امام عصر توسط برخی نویسندگان جمع آوری شده است که از جمله آن کتاب ها:

1.  مجموعه سخنان، توقیعات و ادعیۀ حضرت بقیه الله از محمد خادمی شیرازی

2.  کلمه الامام المهدی از سید حسن شیرازی مترجم سید حسن افتخارزاده

3.  المختار من کلمات الامام المهدی از محمد الغروی

یکی از یادگارهای گرانقدر آن حضرت دعای اللهم الرزقنا توفیق الطاعه ... است

3-4 پیوند با مقام ولایت

حفظ و تقویت پیوند قلبی با امام عصر و تجدید دائمی عهد و پیمان با آن حضرت یکی دیگر از وظایف مهم شیعه در عصر غیبت است در روایات متعددی امامان ما شیعیان خود را به تجدید عهد و پیمان خود با امام زمان سفارش کرده اند و از آن ها خواسته اند که در آغاز هر روز و بعد از هر نماز واجب دعای عهد بخوانند.

4-4 کسب آمادگی برای ظهور حجت حق

کسب آمادگی های نظامی و مهیا کردن تسلیحات مناسب هر عصر برای یاری و نصرت امام غائب است رمز این که شیعه باید هر لحظه آماده باشد این است که زمان ظهور برای ما مشخص نیست و هر آنکه اراده ی خداوند تعلق گیرد ممکن است ظهور واقع شود با نگاهی به تاریخ شیعه می توانیم به عمق باور مردم به موضوع ظهور و آمادگی همیشگی آن ها پی ببریم.

باید توجه داشت که نحوه آمادگی و مهیا بودن برای ظهور بستگی به شرایط زمان و مکان دارد

5-4 ارتباط با فقها و مراجع تقلید

در دوران غیبت هیچ یک از احکام اسلامی تعطیل نشده و باید به همۀ آنچه اسلام از ما خواسته عمل کنیم و چون امکان دسترسی به امام معصوم و فراگرفتن مستقیم احکام دین وجود ندارد، بایستی به امر خود معصومین به فقهای جامع الشرایط رجوع کنیم.

چنان که در روایتی امام حسن عسکری از امام صادق نقل می کند: فاما من کان من القها صائنا لنفسه، حافظا لدینه ....

یا در توقیع امام زمان در پاسخ اسحاق بن یعقوب که می فرمایند:

و اما الحوادث الواقعه فارجعوا الی رواه احادیثنا ...

و اما در رویداد هایی که پیش می آید به راویان حدیث ما مراجعه کنید؛ زیرا آن ها حجت من بر شما هستند و من حجت خدا بر ایشان

در دوران غیبت صغری از طریق نواب اربعه سؤالات علما و مردم خدمت امام زمان می رسید و ایشان جواب آن ها را می دادند اما در دوران غیبت کبری دیگر کسی به عنوان نائب خاص معرفی نشد و برای پاسخ گیری به راویان حدیث که همان مجتهدان جامع الشرایط هستند؛ بایستی مراجعه شود.

6-4 دعا برای تعجیل فرج

یکی از وظایف مهمی که بنا به تصریح حضرت صاحب الامر بر عهدۀ منتظران  گذاشته شده، دعا برای تعجیل فرج است.

چنان که حضرتش می فرماید : برای تعجیل فرج بسیار دعا کنید که فرج شما همان است.

بنابراین همۀ شیعیان باید در طول شبانه روز در اوقات نماز و در ایامی که دعا سفارش شده برای تعجیل فرج به عنوان یک تکلیف و وظیفۀ مهم دعا کنند و این دعا را بر همۀ دعاهای خود مقدم کنند.

7-4 بزرگداشت یاد و نام حضرت مهدی علیه السلام

بایستی نام همۀ معصومین به بزرگی یاد شود اما در این میان امام مهدی جایگاه ویژه ای دارند زیرا:

1.  ایشان امام عصر و زمان ما و حجت حی و حاضر خدا هستند.

2.  ایشان احیا کنندۀ دین و دین باوری در سراسر جهان هستند

3.  آن امام وارث همۀ شایستگی هایی هستند که در خاندان رسالت وجود داشته است

 

 

5
نقش سازنده انتظار

 

 

انتظار منجی موعود از سویی عاملی برای شکیبایی در برابر سختی هاست و از سوی دیگر عاملی برای پویایی، تحرک و آماده باش همیشگی شیعیان است.

با توجه به این نگرش، انتظار نقشی سازنده در فرد و جامعه داشته و برای روشن تر شدن این نقش از دو زاویه به تحلیل این موضوع می پردازیم:

1-5 از زاویۀ مفهوم  انتظار

این مفهوم سه پایۀ اساسی دارد:

1.  نا خشنودی از وضع موجود

2.  امید و باور به آینده مطلوب

3.  تلاش در جهت تحقق آینده مطلوب

انتظار، چه به معنای عام و چه معنای خاص آن زمان فعلیت می یابد که سه رکن یاد شده تحقق یابد.

2-5 از زاویۀ متعلق انتظار

در مذهب شیعه منجی موعود تنها انسان برتری که در آخرالزمان جهان را پر از عدالت می سازد نیست بلکه او تداوم بخش رسالت انبیاء و حجت خداست بر روی زمین و وجود او در لحظه لحظه زندگی ساکمان زمین نقش دارد.

بنا براین مفهوم، کسی که در انتظار ظهور حجت خداست خود را مکلف می کند که همۀ مناسابات فردی و اجتماعی اش انعکاس انتظارش باشد به بیان دیگر تنها کسانی در زمان ظهور سربلندند که در زمان غیبت در جهت تأمین رضایت مولایشان تلاش کرده باشند.

با توجه به این که رجعت از رویدادهای مقارن با عصر ظهور است به روشنی می توان نتیجه گرفت که آیه 158 سورۀ انعام در زمان ظهور اتفاق خواهد افتادنکته مهم این است که هرکس باید تا پیش از آشکار شدن حجت خداوند به گونه ای زندگی کند که بتواند به هنگام ظهور در پیشگاه آن حضرت پاسخگو باشد، چرا که در آن روز توبه و پشیمانی سودی ندارد.

با توجه به آنچه گفته شد در می یابیم که انتظار حجت انتظاری است زنده و پویا در لحظه لحظه حیات آدمی جاری می شود و زندگی فردی و اجتماعی او را متحول می سازد.

فصل دوم

 

  باید ها و نباید های ترویج انتظار

 

 

 

 

 

مقدمه

 

در این فصل تلاش شده که ضمن تبیین مهم ترین بایدها و نباید های ترویج انتظار و ارائه راهکارهایی برای تعمیق و گسترش هرچه بیشتر این گونه فعالیت ها، برخی از آسیب ها و آفت هایی که فعالیت های تبلیغی و ترویجی در حوزۀ مباحث مهدوی را تهدید می کنند، نیز بررسی شود.

 

 1

ارتباط معنوی با امام عصر علیه السلام

 

 

در فرهنگ اسلامی که نقش دعوت کننده (داعی) مردم را بر عهده می گیرد، لازم است خود بیش از هرکس دیگر به آنچه مردم را به آن فرا می خواند پای بند باشد.

لذا کسی که جامه را به سوی امام زمان دعوت می کند، قطعا باید خود بیش از دیگران با امام زمان رابطۀ معنوی برقرار کند .

افزون بر این، این انس و ارتباط از جهت به دست آوردن پشتوانۀ لازم در فعالیت تبلیغی لازم است؛ به دلیل شرایط حاکم خاص فرهنگی در برخی محیط ها که مسائل و مشکلاتی دارند.

ممکن است پرسیده شود چگونه می توان با امام مهدی رابطۀ معنوی برقرار کرد؟

به شرط این که از همان ابتدا توقع زیاد نداشته باشیم کار ساده ای است و نخستین قدم ها برای ایجاد این ارتباط می تواند انجام کارهای زیر باشد :

خواندن دعای عهد در صبحگاه، عرض سلام در آغاز و پایان هر روز، خواندن زیارت آل یاسین یا دعای ندبه در جمعه، دعا برای سلامتی ایشان و ...

هم چنین کتاب ها و آثار مختلفی در زمینۀ وظایف و تکالیف منتظران تألیف شده است که به دو مورد اشاره می کنیم:

1.  پیوند معنوی با ساحت قدس مهدوی(تکالیف الانام فی غیبه الامام علیه الصلوه و السلام) از دبیرالدین صدرالاسلام علی اکبر همدانی

2.  مکیال المکارم فی فوائدالدعاء للقائم از سید محمد تقی موسوی اصفهانی ترجمه سید مهدی حائری قزوینی

این نخستین قدم در ایجاد ارتباط معنوی با امام عصر است و قطعا با مواظبت بر انجام کارهایی که از آن ها یاد شد، رفته رفته روح انتظار در شما زنده تر شده و پیوند معنوی شما با امام مستحکم تر می شود.

 

2
شناخت دیدگاه های موجود در زمینۀ باور مهدوی

 

بر اساس روایاتی که از آن ها یاد شد، شناخت امام زمان بر هر مسلمانی واجب است و قطعا به همان میزان که امام زمان را بشناسیم به همان میزان هم از تیرگی و جاهلی دور و به سعادت و روشنایی نزدیک می شویم.

نکتۀ مهم این است که دیدگاه های گوناگونی در طول تاریخ از امام وجود دارد که آشنایی با آن ها برای مروجان و مبلغان ضروری است و مهم ترین آن ها عبارتند از:

1.  دیدگاه کلامی(اعتقادی ) – تاریخی؛

2.  دیدگاه فرهنگی اجتماعی

این دو دیدگاه مکمل یکدیگرند و باید هر دو را به خوبی شناخت.

1-2 دیدگاه کلامی- تاریخی

در این دیدگاه دو بعد از شخصیت و زندگانی امام مهدی مورد توجه قرار می گیرد نخست، این که حضرت دوازدهمین امام از تبار معصومین که در حال حاضر در غیبت به سر می برند؛ دوم این که ایشان شخصیتی است تاریخی که در مقطع زمانی معینی از پدر و مادر مشخصی به دنیا آمده و حوادث متعددی را پشت سر گذاشته و با انسان های مختلفی در ارتباط بوده اند.

پرداختن به همۀ کتاب هایی که از قرن ها پیش تا کنون با دیدگاه یادشده به تحریر درآمده اند در گنجایش این مقاله نیست پس به ناچار تنها به ذکر عناوین، نویسندگان و سرفصل های برخی از مهم ترین کتاب ها بسنده می کنیم.

1.  الکافی، از مرحوم کلینی این مجموعۀ هشت جلدی در مجموع بین 16 تا 18 هزار روایت در خود جمع کرده و شامل 3 بخش کلی اصول، فروع و روضه است
گفتنی است که در جلد 8 به صورت متفرق، احادیثی در زمینۀ برخی ویژگی های آخرالزمان، نشانه های ظهور و ... آمده است.

2.  کمال الدین و تمام النعمه از شیخ صدوق یا ابن بابویه
چنانکه مرحوم صدوق در مقدمۀ کتاب آورده امام مهدی در رؤیای صادقه ای دستور تألیف کتاب یادشده را به ایشان داده اند

3.  کتاب الغیبه از محمدبن ابراهیم بن جعفر
مشتمل بر یک مقدمه و 26 باب است که در مقدمۀ طولانی آن به بیان دلایل و انگیزۀ تألیف کتاب پرداخته است

4.  الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد از شیخ مفید

این کتاب مجموعه کاملی از تاریخ زندگانی وشرح احوال و اوصاف امامان شیعه است که در یک مقدمه و 40 باب سامان یافته است. باب 35 تا 40 این کتاب به نام امام مهدی اختصاص دارد و در آن موضوعات مختلف مرتبط با آن امام بررسی شده است

5.  کتاب الغیبه از شیخ طوسی

ایشان این کتاب را برای بررسی مباحث مختلف با غیبت حضرت، دلیل آغاز غیبت و علت استمرار آن و همچنین پاسخ به سؤالات وشبهاتی که در این زمینه ها از سوی مخالفان مطرح می شده به رشته تحریر درآورده اند

6.  إعلام الوری بأعلام الهدی از امین الاسلام طبرسی
این کتاب دربردارندۀ تاریخ زندگانی، دلایل و معجزات و فضائل و مناقب پیامبر گرامی اسلام و اهل بیت عصمت است. در بخش پایانی کتاب مباحث مختلف مرتبط با امام دوازدهم در ضمن 5 باب آورده شده است

7.  کشف الغمه فی معرفه الأئمه از علی بن عیسی بن أبی الفتح الإربلی
دورۀ کامل تاریخ زندگی و فضائل و مناقب پیامبر و اهل بیت است و به دلیل نیکویی روش، روشنی عبارات، امانت در نقل و استناد به مصادر مورد قبول شیعه و اهل سنت ستایش شده است.

8.  إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات از محمد بن الحسن الحر عاملی
این کتاب بر اساس گفته مؤلف آن دربردارندۀ بیش از بیست هزار حدیث و دلیل نقلی در زمینۀ اثبات نبوت خاصه حضرت خاتم الانبیاء و امامت ائمه اطهار است.
از مهم ترین ویژگی های ای کتاب در بررسی زندگی آن بزرگواران روایات معروف شیعه و اهل سنت وارد شده و به تفکیک نقل و بررسی شده است.

9.  بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار از محمد باقر مجلسی معروف به علامه مجلسی

از بزرگترین کتابهای مجموعه های روایی شیعه به حساب می آید و دربردارندۀ روایات بسیار زیادی در زمینه های مختلف اعتقادی، اخلاقی، فقهی و ... است
گفتنی است که در جلد 53 کتاب جنة المأوی اثر مرحوم حاج میرزا حسین نوری که در آن به احوال کسانی که در دوران غیبت کبرا توفیق تشرف خدمت امام عصر علیه السلام را داشته اند، آمده است.

10.                     إلزام الناصب فی إثبات الحجة الغائب از شیخ علی یزدی حائری
این کتاب توسط سید محمد جواد مرعشی نجفی ترجمه و با نام چهرۀ درخشان امام زمان در سه جلد منتشر شده است

11.                     امامت و مهدویت از لطف الله صافی گلپایگانی
مجموعه ای از مقالات و کتاب هایی است که پیش از این به صورت مستقل چاپ و منتشر شده است

12.                     امام مهدی علیه السلام از ولادت تا ظهور از سید محمد کاظم قزوینی
کتاب یاد شده در زمرۀ کتاب های محدود ارزشمند تألیف شده در سال های اخیر است و مشتمل بر 24 فصل است.

13.                     روزگار رهایی (ترجمه یوم الخلاص) از کامل سلیمان، ترجمه علی اکبر مهدی پور

از نظر جامیت مباحث، کثرت تتبع روایات، روانی و شیوایی نگارش و نگاهی جدید به برخی روایات قابل توجه است

14.                     منتخب الأثر فی الإمام الثانی عشر از لطف الله الصافی الگلپایگانی
دربردارندۀ 1287 حدیث در موضوعات مختلف مرتبط با امام مهدی است که با بهره گیری از 390 کتاب از منابع معتبر شیعه و اهل سنت در موضوعاتی چون تفسیر، حدیث، عقائد و ... نوشته شده اند- به رشته تحریر درآمده است.
کتاب یاد شده در 11 باب و 94 فصل تنظیم شده است و در هر باب احادیث مرتبط با یک یا چند موضوع مشخص جمع آوری و دسته بندی شده اند.

15.                     مجمع أحادیث الإمام المهدی علیه السلام ، مؤسسة المعارف الاسلامیة
در این مجموعه 5 جلدی که با استفاده از 408 کتاب از منابع تفسیری روایی، تاریخی و ... شیعی و اهل سنت تدوین شده، مجموعا 1941 حدیث در موضوع امام مهدی و مباحث مختلف مرتبط با آن حضرت وارد شده اند

 

2-2 دیدگاه فرهنگی- اجتماعی

این دیدگاه ضمن پذیرش همۀ مبانی و اصولی که در دیدگاه کلامی- تاریخی در زمینه تولد، غیبت و ظهور آخرین حجت الهی، حضرت مهدی پذیرفته شده و بر اساس براهین و شواهد قطعی و تردید ناپذیر عقلی و نقلی به اثبات رسیده، در پی این است که موضوع مهدویت و انتظار را به عنوان مبنایی برای پی ریزی کلیۀ مناسبات فرهنگی، اقتصادی و سیاسی مسلمانان مطرح سازد.

چنانکه در بررسی نقش سازنده انتظار گفته شد، در معارف شیعی بر خلاف دیگر ادیان منجی موعود شخصیتی است فرازمانی که سه زمان گذشته، حال و آینده را به هم پیوند می دهد.

محدود کردن امام تنها به زمان گذشته و یا تنها به زمان آینده جفای در حق ایشان است.

معرفت امام زمان آنگاه می تواند ما را از مرگ جاهلی برهاند که بتوانیم با شناسایی امام عصر خود از هدایت های او بهره مند شویم و اوامر و نواهی او را پاس داریم وگرنه صرف این که بدانیم چه کسی در عصر حاضر امام ماست بی آنکه این امام تأثیری در زندگی و فعل ما داشته باشد، نمی تواند مایۀ نجات و رستگاری ما باشد.

در این جا اگر بخواهیم به شاخص ترین اندیشمندانی که بر اساس دیدگاه فرهنگی- اجتماعی به تحلیل و بررسی اندیشه مهدوی و فرهنگ انتظار پرداخته اند اشاره کنیم هیچ کس به اندازۀ امام خمینی به این دیدگاه اهتمام نداشته است.

امام راحل با طرح اندیشۀ تشکیل حکومت اسلامی در عصر غیبت و تلاش خستگی ناپذیر در راه تحقق این اندیشه به انتظار معنی و مفهوم خاصی بخشید و تکلیف شیعیان در برابر حجت خدا را ارئه داد.

برای روشن تر شدن دیدگاه حضرت امام در این زمینه به برخی از مهم ترین شاخصه های این دیدگاه اشاره می کنیم:

1.  ارائه برداشتی متفاوت از مفهوم حجت

2.  دگرگون ساختن مفهوم انتظار

3.  تلاش برای تحقق عدالت در عصر غیبت

4.  زمینه سازی برای ظهور منجی موعود

5.  حرکت در جهت تحقق حکومت جهانی اسلام

برخی از آثاری که می توان با استفاده از آن ها به شناختی نسبتا جامع از دیدگاه فرهنگی-اجتماعی رسید به شرح زیر است:

1.  خورشید مغرب (غیبت، انتظار، تکلیف) از محمدرضا حکیمی

کتاب یاد شده در زمرۀ محدود آثار ارزشمندی است که در سال های اخیر در زمینۀ فرهنگ مهدوی نوشته شده است و نویسنده تلاش می کند که از جامعۀ ایده آل مهدوی پلی به جامعۀ امروزی مسلمانان بزند و راهی برای تحقق آرمان متعالی در دوران غیبت بیابد، به گفته او «خلقی که در انتظار ظهور مصلح به سر می برد، باید خود صالح باشد»

2.  درآمدی بر استراتژی انتظار از اسماعیل شفیعی سروستانی
نویسنده از دریچه باور مهدوی سعی در عرضۀ تحلیلی کلی از اوضاع اجتماعی و فرهنگی ایران اسلامی دارد تا پس از آن از لابلای این اندیشه زمینه های گفتگو از استراتژی انتظار را فراهم آورد

3.  شناخت زندگی بخش (گفتارهایی در  شناخت آخرین حجت حق) از ابراهیم شفیعی سروستانی
شامل 12 مقاله است که نویسنده در طول سالهای 1376 تا 1378 در مجلۀ موعود منتشر ساخته است این کتاب فرهنگ مهدوی را از هر دو دیدگاه یاد شده مورد بررسی قرار داده

4.  ماهنامۀ فرهنگی، اعتقادی و اجتماعی موعود
این مجله که به صورت مستمر از سال 1376 تا کنون چاپ شده است ضمن پرداختن به مبانی اعتقادی فرهنگ مهدوی و بررسی تاریخی این موضوع، فرهنگ مهدوی را به عنوان یک موضوع جاری و ساری در متن اجتماع که نسبت به همۀ رویدادها بی تفاوت نبوده و نسبت به همۀ آن ها دارای موضع و دیدگاه مشخص است.

 

 

3
رعایت اخلاص در عمل
و پیراسته داشتن نیت

 

 

کلیۀ فعالیت هایی که با هدف احیا و گسترش فرهنگ انتظار در جامعه صورت می گیرد از مصادیق بارز انتظار فرج است؛ از این رو در این گونه فعالیت ها چون هر عبادت دیگر، ننیت و اخلاص شرط اساسی بوده است.

انجام فعالیت تبلیغی و ترویجی خالصانه برای امام عصر مستلزم درک چند مطلب است که در این جا به برخی از آن ها اشاره می کنیم

1-3 مدیون بودن همه ما نسبت به امام عصر:
همۀ نعمات و برکاتی که در عالم هستی نصیب ما می شود، به واسطۀ امام عصر و به طفیل هستی ایشان است؛ از این رو همگی ما در زندگی خود مدیون و وامدار امام عصر هستیم و اگر موفق به انجام تبلیغ در راهش شویم جز ادای بخش بسیار ناچیزی از دین خود کاری انجام نداده ایم.

2-3. خدمت به امام عصر افتخار همۀ اولیا و بزرگان:
امام مهدی چنان جایگاه رفیعی در عالم هستی دارند که حتی ائمه معصومین خدمت به ایشان را افتخار خود دانسته اند، با توجه به این کسی که توفیق خدمت به اهداف و  آرمان های مهدوی را به دست آورده باید خدا را به خاطر توفیقی که نصیب او کرده شکر کند.

3-3. جاری شدن برکت در زندگی خدمتگزاران به امام عصر:
هرگونه فعالیت با هدف ترویج و گسترش معارف اهل بیت در جامعه مورد رضایت حضرت حق بوده و موجب نزول خیرات و برکات می شود.

با نگاهی اجمالی به زندگی کسانی که عمر خود را وقف خدمت به اهل بیت کرده اند، نشان می دهد که این گونه افراد در زندگی خود از توفیق ها و برکت های الهی بیشتر برخوردار شده اند.

 

 

4
توجه به جایگاه و شأن رفیع
امام عصر علیه السلام

 

 

امام مهدی عصارۀ خلقت، خاتم اوصیا و وارث همۀ انبیا و اولیای پیشین است و آن حضرت چنان جایگاهی در نزد پیامبر و معصومین دارند که خطاب به ایشان از تعبیر پدر و مادرم به فدای او استفاده کرده اند.

مطالعۀ سیره و اقوال بزرگان و علما نیز نشان می دهد که آن ها نهایت ادب و احترام را نسبت به حضرت صاحب الامر رعایت می کردند و از هر سخن و عملی که اندک شائبۀ بی توجهی به مقام والای ایشان داشت، اجتناب می کردند.

بر اساس آنچه گفته شد، بر همۀ مبلغان فرهنگ مهدوی لازم است که در نوشته ها و گفته ها و کلیه فعالیت های تبلیغی نکات زیر را مورد توجه قرار دهند:

1-4 خودداری از به کاربردن کلمات و تعابیری که شایسته جایگاه و شأن رفیع امام عصر نیست؛

2-4 رعایت نهایت ادب و احترام به هنگام بر زبان راندن نام آن حضرت و یاد کردن از ایشان؛

3-4 ذکر سلام و صلوات پس از نام بردن از آن حضرت و برخاستن به هنگام بیان نام خاص ایشان؛

4-4 رعایت ساحت قدسی آن امام و پرهیز از تعمیم اوصاف و ویژگی های خاص ایشان به دیگران

 

 

5
دشمن شناسی و دوست شناسی

 

در فرهنگ اسلامی، جهان عرصۀ تقابل و هماوردی دو ولایت است، ولایت خدا و دوستان او از یک سو و ولایت شیطان(طاغوت) از سوی دیگر.

با توجه به این نگرش بوده است که در آموزه های اسلامی به نقش ولایت در زندگی انسان ها توجه ویژه ای شده و همه اهل ایمان موظف شده اند که از یک سو سر در گرو ولایت حق و پیروان آن داشته باشند و از سوی دیگر از ولایت شیطان و پیروان او بیزاری جویند.

و این همان حقیقت تولی و تبری است که در مکتب تشیع این همه بر آن تأکید شده است.

1-5. تولی و تبری در آموزه های اسلامی

اگرچه تولی و تبری در اصطلاح از فروع دین برشمرده شده اند، اما از مجموعه معارف اسلامی چنین بر می آید که این دو موضوع نه تنها فرع دین بلکه همۀ دین و تمامیت ایمان اند به بیان دیگر دین و ایمان چیزی جز دوستی ورزیدن و بیزاری جستن به خاطر خدا نیست.

بنابراین می توان گفت از آنجا که عصر حاضر، عصر امامت و ولایت امام مهدی است، ما از یک سو وظیفه داریم به ریسمان ولایت مهدوی چنگ زنیم و همه مناسبات فردی و اجتماعی خود را بر اساس خواست او سامان دهیم و از سوی دیگر از تمسک به ولایت دشمنان او دوری کنیم.

بدون تردید امروز فرهنگ و تمدن برخاسته از اومانیسم، سکولاریسم و لیبرالیسم غربی که با خوی استکباری در پی حاکمیت بر سرتاسر جهان است در تقابل جدی با فرهنگ ولایت محور شیعی و آرمان های آن است.

2-5 ضرورت دوست شناسی و دشمن شناسی

البته باید این نکته را توجه داشت که شناخت دوستان و دشمنان اهل ایمان مقدمۀ دل بستن و درآویختن یه یکی و بیزاری جستن از دیگری است، و از این رو دوست شناسی و دشمن شناسی برای همه کسانی که طالب هدایت و رستگاریند ضروری است.

چرا که اینان تا ولایت مهدوی را چنانکه باید نشناسند و از کسانی که در تقابل با این جریان ولایت هستند شناخت حاصل نکنند نمی توانند آنچنان که شایسته است اصل تولی و تبری را در زندگی خود اجرا کنند.

 

 

 

6
توجه به دیدگاه ها و نظرات
مراجع عظام تقلید

 

در طول تاریخ پر فراز و نشیب شیعه افراط ها و تفریط های فراوانی در موضوع مهدویت صورت گرفته و جریان های انحرافی بسیاری در این زمینه شکل گرفته اند. امام در همۀ این زمان ها جریان قدرتمند فقاهت و مرجعیت شیعه به عنوان یکی از اصلی ترین شاخص های اعتدال در اندیشۀ شیعی با همۀ این انحراف ها و کج اندیشی ها مقابله کرده و همواره مروج و مبلغ اندیشه ناب برگرفته شده از تعالیم معصومین بوده است.

از این رو می توان گفت هر فعالیت فرهنگی و تبلیغی که در آن دیدگاه مراجع عظام تقلید نادیده گرفته شده باشد نه تنها مورد رضایت آنحضرت واقع نمی شود، بلکه چه بسا موجب دور شدن مردم از آرمان های واقعی و گرفتاری هرچه بیشتر در دام غفلت گردد.

 

 

7
توجه به آفت ها و آسیب های
اندیشۀ مهدوی

 

اندیشه مهدوی و فرهنگ انتظار چون هر اندیشۀ دیگر، آسیب ها و آفت هایی دارد که اگر به آن ها توجه نشود می تواند آثار منفی و مخربی داشته باشد.

البته این آسیب ها می تواند در هر زمان متفاوت از زمان دیگر باشد، از این رو مقتبله با آن ها نیاز آسیب شناسی مستمر و روز آمد از عالمان زمان شناس و مراکز فرهنگی است.

 

 

1-7 عوام زدگی و سطحی نگری

امروزه شاهد هستیم که گروهی از فعالان فرهنگی برای جلب توجه هر چه بیشتر عوام، با به فراموشی سپردن فلسفۀ واقعی انتظار و کارکردهای اجتماعی آن، مردم را صرفا به نقل خواب و رؤیا و حایت های ضعیف و بی اساس مشغول می کنند و برداشت های سطحی خود از روایات را ملاک تحلیل و بررسی پدیدۀ ظهور قرار داده اند.

این نوع کار ها عوام را از مسئولیت بزرگی که در اجتماع دارند غافل ساخته و آنان را به این اندیشه وا می دارد که تنها باید در خلوت در جستجوی امام غائب بود و اگر این قبیل افراد به آرزوی خود دست نیابند دچار دل زدگی و نا امیدی شده و شاید به طور کلی از فرهنگ مهدوی رویگردان شوند.

خطر دیگری که این قبیل سخنرانی ها و آثار دارد این است که اعتقاد به امام مهدی را در نزد کسانی که حقایق شیعه را به خوبی درک نکرده اند، اعتقادی موهوم و آمیخته با خیال جلوه می دهد.

2-7 روشنفکر زدگی و تأویل گرایی

گروهی دیگر که جهان پیرامون خود را تنها با عینک مدرنیسم می بینند و همه حقایق هستی را با ملاک علوم تجربی و انسانی غربی تجزیه و تحلیل می کنند، به ارائه برداشت های روشنفکرانه از قیام و انقلاب مهدی پرداخته و تلاش می کنند روایات مربوط به ظهور و حوادث پس از آن را به گونه ای تفسیر کنند که با چهارچوب های آن ها هیچ گونه تهافتی نداشته باشد.

 

 

8
زدودن مطالب ضعیف و
باورهای نادرست

 

وعده به ظهور امام مهدی از همان سال های آغازین ظهور اسلام؛ یعنی عصر پیامبر آغاز شد و در عصر امامت امام جعفر صادق به اوج خود رسید لذا رفته رفته مجموعه قابل توجهی از روایات پیرامون این موضوع گردآوری شد اما حوادث مختلف سیاسی، اجتماعی که در عصر خلافت امویان و عباسیان رخ داد موجب شد که اولا برخی از روایت های نقل شده با دقت و صراحت به ما نرسد و ثانیا گروه ها و اقشار مختلف مقابل با اغراض و انگیزه های مختلف دست به تحریف و جعل احادیث و روایت بزنند.

از سویی جذابیت موضوع منجی و حوادث آخرالزمان موجب شده که در طول تاریخ خرافات و اندیشه های موهوم بسیاری بر حول این باور شکل گیرد.

 

9
توجه به کارکردهای مجالس و
مراسم مهدوی

 

جشن ها و مراسمی که برای امام عصر و بزرگداشت یاد ایشان برپا می شوند، فرصت خوبی برای تجدید پیمان با امام و ترویج فرهنگ انتظار و آماده سازی جامعه برای ظهور یگانه منجی عالم بشریت است.

اما متأسفانه در سال های اخیر این جشن ها کارکرد اصلی خود را از دست داده و به مجالسی خنثی، بی محتوا و گاه ضد انتظار تبدیل شده اند؛ در این جشن ها و مراسم اعمالی صورت می گیرد که خلاف شرع است وو برخلاف خواستۀ آن امام همام است؛ اعمالی چون پخش موسیقی های مبتذل، اختلاط زن و مرد، اسراف و ...

در این شرایط وظیفۀ گروه ها در حوزۀ فرهنگ مهدوی دو چندان شده است.

 

 

10
گشودن زوایای جدید در طرح
مباحث مهدوی

 

 

فراگیر شدن شور و شوق انتظار در جامعه، ضرورت پرداختن عالمانه و متناسب با خواست و نیازهای گروه ها و اقشار، رسالت مراکز، نهاد ها و گروه های فعال را دوچندان کرده است.

بدیهی است که نمی توان با پیش گرفتن روش و طرح مباحث قبلی، پاسخگوی نیازهای روزافزون جامعه بود.

امروزه می توان از منظر علوم مختلف اسلامی و حتی هنرهای تصویری به ارائه مباحث مهدوی پرداخت و با طرح مسائل جدیدی که تا کنون مطرح نبوده توجه مخاطبان را جلب نمود.

البته ورود به این حوزه نیازمند دقت، ژرفنگری  و احاطه به مباحث مهدوی از یک سو و علم و اطلاع کافی از مبانی علوم مورد نظر از سوی دیگر است لذا کانون هایی که قصد ورود به این حوزه را دارند بهتر است در ابتدا با کارشناسان شناخته شده مشورت کنند، تا خدای ناخواسته با دام التقاط یا ابتذال گرفتار نشوند.

 

 

 

 

11
پرهیز از تعیین وقت برای ظهور

 

براساس تعالیم معصومین منتظر باید هر لحظه آماده ظهور باشد و زندگی خود را چنان سامان دهد که هر زمان ارادۀ خدا به ظهور تعلق گرفت بتواند با سربلندی در پیشگاه حجت خدا ظاهر شود.

به عبارتی انتظار ظهور حجت در آینده ای نامشخص هم بیم دهنده و هم نویدبخش است .

با توجه به مطالب یادشده، میتوان نتیجه گرفت که تعیین زمان برای ظهور بر خلاف فلسفه و مفهوم انتظار است و چه بسا منتظر را به سستی و یا نا امیدی نکشاند .

از سوی دیگر اگر به هر دلیل در زمانی که به ما وعده داده شده رخ ندهد ما دچار یأس و ناامیدی می شویم و چه بسا که در اصل اعتقاد به منجی نیز دچار تردید شویم، این نکته ای است که در روایات مورد تأکید قرار گرفته است.

داستان تأخیر 10 روزه حضرت موسی و ارتداد قوم یهود در تاریخ مشهور است و این هشداری است برای همه کسانی که در پی تعیین وقت برای ظهورند.

بنابراین همه باید تلاش خود را متوجه اصل انتظار کنند و از پرداختن به موضوع زیان ظهور و تعیین وقت خودداری کنند.

 

 

12
پرهیز از طرح مطالب سست،
واهی و بی اساس

 

مروری اجمالی به صدها کتاب روایی، کلامی، تاریخی و ... و نگاهی گذرا به هزاران روایتی که از پیامبر و ائمه در موضوعات مختلف با امام عصر وارد شده، نشان می دهد که اعتقاد به امام مهدی به عنوان آخرین حجت الهی در معارف اسلامی از چنان مبانی و پایه های عقلی استوار و خلل ناپذیری برخوردار است که راه هرگونه انکار و تهدید را بر مخالفان این اندیشه بسته و مدافعان این اندیشه را از دست یازیدن به مطالب سست و بی اساس برای اثبات حقانیت این اندیشه بی نیاز می سازد.

تکیه بر مطالب سست و بی بنیاد چون خواب و رویا برای ترویج فرهنگ مهدوی نه تنها مردم را در سطح نازل از آگاهی قرار می دهد بلکه اعتقاد و باور آن ها را نیز شکننده و آسیب پذیر می کند.

با عنایت به مطالب یاد شده بر همگان لازن است که در تبلیغ فرهنگ مهدوی به نکات زیر توجه کنند:

1-12. تلاش در جهت دفاع عقلانی از اندیشه مهدوی و فرهنگ انتظار و تبیین هر چه بهتر و دقیق تر مبانی این اندیشه و فرهنگ

2-12 دقت و مراقبت کامل در نقل مطالب و مباحث مهدوی، به ویژه حکایت های مربوط به تشرفات و توجه به منابع و مستندات مطالب و مباحث نقل شده.

3-12. پرهیز از مطرح ساختن خواب و رویاهایی که پایه و اساس محکم و متقنی ندارند، هرچند بسیار جذاب و اثرگذار باشند.

 

 

 

13
پرهیز از اغراض جناحی و گروهی

 

در سال های اخیر با گسترش فعالیت های مهدوی در جامعه، خیل وسیعی از مردم با گرایش ها و تمایلات سیاسی بیش از پیش به فرهنگ مهدوی روی آورده و به حضرت حجت به عنوان پایان بخش همه نا امیدی ها دل بسته اند.

از این رو بر همه مراکز و مؤسسات مشغول به فعالیت های مهدوی لازم است که تنها رضایت صاحب الامر را در نظر داشته باشند و از در آمیختن این موضوع با هرگونه اغراض و گرایش های جناحی خودداری کنند، زیرا در این شرایط هرگونه حرکتی که در جهت کسب منافع گروهی و بهره برداری سیاسی صورت می گیرد موجب از دست رفتن آخرین امید مردم، بدبین شدن آن ها به فعالیت های مهدوی و در نتیجه پراکنده شدن آن ها از پیرامون مهم ترین محوریت وحدت امت اسلامی می شود که این خود خطایی جبران ناپذیر و نابخشودنی است.

 

   

14
پرهیز از موضوعات و مباحث
کم اهمیت یا بی اهمیت

 

 

چنانکه گفته شد در معارف اسلامی شناخت امام از جایگاه بالایی برخوردار است .

حال این سؤال پیش می آید که شناخت امام زمان که همه ما موظف به آن هستیم چه محدوده ای دارد؟

در پاسخ این پرسش می توان گفت: شناخت امام مقدمه ای بر طاعت اوست و از این رو ما تنها موظف به شناخت آن دسته از موضوعات و مسائل مرتبط با امام عصر هستیم که ما را به طاعت او نزیک کند و از مخالفت او دور سازد و شناخت هرآنچه که دانتن آن هیچ تأثیری در اطاعت ما نسبت به آن امام ندارد در دایرۀ تکلیف ما نیست.

مبلغان فرهنگی نیز باید همه توان خود را صرف پرداختن به موضوعاتی چون: ویژگی ها و خصائص امام، جایگاه حضرت حجت در عالم هستی، ضرورت و فضیلت انتظار و وظایف منتظران و ... نمایند و از پرداختن به موضوعات کم اهمیت یا بی اهمیت که دانستن آن ها وظایف و تکلیف مردم نیست و تأثیری هم ندارد خودداری کنند.

 

 

والسلام علی عباد الله الصالحین

به امید زندگی پررنگ و بو تر با عطر مهدوی

محمدرضا